Wolniej, tu i teraz: września 2016

sobota, 17 września 2016

Tulipomania - miłość i szaleństwo

Czy wy też tak macie, że od kilku tygodni gwałtownie przybywa wam kwiatowych cebulek? Ostatnio mam wrażenie, że w każdym większym sklepie półki uginają się od uśpionych obietnic tulipanów, narcyzów, hiacyntów, krokusów, czosnków i wszelkiego kwiatowego dobra, które sprawia, że nagle zaczynam myśleć o wiośnie. Ciągnie mnie już niemiłosiernie do sadzenia. Tym bardziej, że wiosenna wizyta w Keukenhof tak bardzo mnie zainspirowała i zmieniła moje myślenie o komponowaniu cebulowych rabat, że najchętniej obsadziłabym nimi każdy metr kwadratowy mojego ogródka. Właściwie to byłam już nastawiona, że właśnie tak spędzę ten weekend. Jednak po tym jak zaczęło padać i po tym, jak blogowe koleżanki napisały mi, że tulipany lepiej sadzić w październiku (a na upartego można nawet w grudniu), postanowiłam jeszcze trochę się powstrzymać i podzielić się z wami tym, czego dowiedziałam się o tulipanach w Holandii.

***

Tulipany każdemu kojarzą się z Holandią, skąd co roku miliony cebulek wędrują w najbardziej odległe zakątki świata. Bardziej zainteresowani ogrodnicy pewnie już dawno przeczytali o holenderskim złotym wieku, kiedy cebulki wyjątkowo rzadkich tulipanów osiągały tak astronomiczne ceny, że można było za nie nabyć niezłą nieruchomość w Amsterdamie. Tulipomania to chyba najciekawsza bańka spekulacyjna w historii. Zaczęło się od coraz wyższych cen za wyjątkowe cebulki, skończyło na handlu papierowymi gwarancjami dostaw, wielkim krachu, długach i bankructwach. Kiedy o tym czytałam wpadł mi w oko obraz Alegoria Tulipomanii z około 1640, na którym Jan Breughel Młodszy niezwykle dowcipnie pokazał skalę tego szaleństwa. Stosunek autora do tulipomanii oddaje przedstawienie spekulantów jako małpek i sowa, która niemal ślepa za dnia, jest tutaj symbolem głupoty. Małpki dobijają interesu pewnym uściskiem dłoni, cieszą się z nowych okazów tulipanów, liczą (a raczej ważą) pieniądze, studiują listy rzadkich okazów. Niejeden spekulant dzięki tulipanom zbił majątek, ale niejeden też za tulipanowe długi stanął przed sądem. Spójrzcie tylko na nieszczęśników po prawej stronie obrazu. Jeden z nich dość nieelegancko potraktował swój chybiony zakup, dosłownie go... olewając.

Holendrzy nie byli pierwszymi miłośnikami tulipanów. Uprawiano je już w Persji i w Imperium Osmańskim skąd wraz z innymi dobrami przybyły do Europy. Warto jednak wiedzieć, że prawdziwą ojczyzną tulipanów jest Azja Środkowa, masywy górskie Tienszan i Pamir, aż po wschodnie Himalaje, gdzie do dziś występuje około 40% dzikich gatunków tulipanów. Stamtąd tulipany rozprzestrzeniły się w kierunku Indii, Chin, Afganistanu i Iranu, aż po Kaukaz, skąd nad Morze Czarne, do Turcji i Europy było już całkiem blisko. Dzisiaj zasięg dziko rosnących tulipanów jest już bardzo duży. W ogrodzie Keukenhof można się im przyjrzeć z bliska.

Tulipany rosnące dziko na Bliskim Wschodzie

Tulipany rosnące dziko w Azji Centralnej

Tulipany rosnące dziko w Azji Wschodniej

Tulipany rosnące dziko w Europie

Kiedy tylko tulipany zostały "udomowione", człowiek oczywiście zaczął je krzyżować i tworzyć nowe odmiany. Najstarszy tulipan wyhodowany w Europie to wcześnie kwitnący żółto-czerwony Duc Van Tol z 1595 roku. W czasie mojej kwietniowej wizyty w Keukenhof było już za późno, żeby go zobaczyć, ale wiele starych odmian ciągle można było podziwiać. To niezwykłe uczucie patrzeć na efekty pracy botaników sprzed kilkuset lat. Z tej perspektywy uzyskiwanie nowych odmian wcale nie wydaje się tak bardzo czasochłonne. W wyniku zapylenia krzyżowego uzyskuje się nasiona, z których po około pięciu latach powstają cebulki i kwiaty, którym można się przyjrzeć pod kątem selekcji wybranych cech. Jeszcze jakieś dwadzieścia pięć lat pracy i można wypuścić na rynek nową odmianę. Kamienicy w Amsterdamie za to nie będzie, ale satysfakcja gwarantowana.

A teraz coś tylko dla bardzo cierpliwych, albo bardzo zakochanych w tulipanach. Nie mogłam sobie odmówić przyjemności podzielenia się z wami całym tym tulipanowym bogactwem, które miałam okazję zobaczyć. Ciekawe, czy zdołacie zdecydować który podoba wam się najbardziej...